Rodzaje pełnomocnictwa – poradnik od A do Z

Zgodnie z Kodeksem Cywilnym, umocowanie do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu może mieć postać pełnomocnictwa ogólnego, rodzajowego albo szczególnego. Wyjaśniamy, czym się one różnią.

Przedstawicielstwo a pełnomocnictwo

Na wstępie należy rozróżniać pojęcia przedstawicielstwo a pełnomocnictwo.

Przedstawicielstwo jest szerszym pojęciem. Zgodnie z art. 96 KC, wyróżniamy:

• przedstawicielstwo ustawowe, tj. takie, które opiera się na ustawie,
• pełnomocnictwo – czyli przedstawicielstwo, które opiera się na oświadczeniu reprezentowanego.

Rodzaje pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo ogólne upoważnia pełnomocnika do dokonywania wszystkich czynności w zakresie tak zwanego zwykłego zarządu. Taki rodzaj pełnomocnictwa powinien być udzielony zawsze w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Pełnomocnictwo rodzajowe upoważnia pełnomocnika do dokonywania wielokrotnych czynności danego rodzaju.

Pełnomocnictwo szczególne jest natomiast upoważnieniem do dokonania w imieniu mocodawcy określonej czynności prawnej. Inny podział to na pełnomocnictwo materialne i procesowe.

Pełnomocnictwo materialne a procesowe

Od pełnomocnictwa zdefiniowanego w art. 98 KC, które obejmuje umocowanie do dokonywania czynności materialnoprawnych, trzeba odróżnić pełnomocnictwo procesowe.

Pełnomocnictwo procesowe obejmuje umocowanie do występowania w imieniu mocodawcy w postępowaniu przed sądami czy organami administracji, co jest uregulowane w odrębnych aktach prawnych.

Pełnomocnictwa procesowe odróżnia się od pełnomocnictwa uregulowanego w Kodeksie Cywilnym m.in. tym, że węższy jest krąg podmiotów, które mogą być pełnomocnikami (w tym niekiedy przepisy wprowadzają przymus adwokacko-radcowski). Ponadto możliwe jest ustanowienie przez sąd pełnomocnika z urzędu.

Zgodnie z art. 91 Kodeksu Postępowania Cywilnego pełnomocnictwo procesowe obejmuje z ipso iure umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy; wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji; udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu; zawarcia ugody, zrzeczenia się albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie; odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.

Pełnomocnictwo procesowe w zasadzie powinno mieć formę pisemną, bowiem pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa. Adwokat i radca prawny mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa procesowego. Sąd może zaś, w razie wątpliwości, zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony (art. 89§1 KPC). Dopuszczalne jest jednak udzielenie pełnomocnictwa ustnie, pod warunkiem, że ma to miejsce w toku rozprawy, poprzez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu (art.89§2 kpc).

Szczególną formą udzielenia pełnomocnictwa procesowego jest ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych. Takie ustanowienie jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego (art. 118 KPC). Stosownie do art. 96. KPC w razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej, pełnomocnictwo wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania. Pełnomocnictwo sądowe wygasa z mocy ustawy na skutek śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej, śmierci pełnomocnika albo utraty przez niego zdolności procesowej lub zdolności zastępowania strony (np. przez utratę charakteru współuczestnika, statusu adwokata), upływu czasu, na który zostało udzielone, albo po spełnieniu celu, do którego pełnomocnik został powołany, jak również z woli strony na skutek wypowiedzenia lub wzajemnego porozumienia mocodawcy i pełnomocnika, w wypadku adwokata lub radcy prawnego z urzędu, w następstwie cofnięcia stronie zwolnienia od kosztów sądowych bądź zwolnienia pełnomocnika przez OIRP lub ORA.

Wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników – z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd.

Po wniesieniu pozwu, sąd może tymczasowo dopuścić do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę nie mogącą na razie przedstawić pełnomocnictwa. Zarządzenie to sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów. Sąd wyznacza równocześnie termin, w ciągu którego osoba działająca bez pełnomocnictwa powinna je złożyć albo przedstawić zatwierdzenie swej czynności przez stronę. Jeżeli termin upłynął bezskutecznie, sąd pominie czynności procesowe tej osoby. W tym wypadku przeciwnik może żądać od działającego bez umocowania zwrotu kosztów spowodowanych jego tymczasowym dopuszczeniem.