Stan wegetatywny – odszkodowanie i zadośćuczynienie dla najbliższych. Przykładowe kwoty

Komu należy się zadośćuczynienie za stan wegetatywny?

Zadośćuczynienie pieniężne przysługuje osobom najbliższym dla poszkodowanego, który na skutek wypadku lub innego czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu uniemożliwiającego lub znacznie ograniczającego możliwość utrzymania z nimi właściwych i prawidłowych relacji, jak ma to miejsce chociażby w przypadku śpiączki.

Jeśli jesteś opiekunem najbliższej osoby poszkodowanej, która znalazła się w stanie wegetatywnym, a z tą osobą łączyła Cię szczególnie silna więź rodzinna i emocjonalna to znajdujesz się w kręgu osób, które mają możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za doznane krzywdy. W dniu 27 marca 2018 r. Sąd Najwyższy (dalej: „SN”) podjął trzy kluczowe uchwały w składach siedmiu sędziów, których przedmiotem była ocena dopuszczalności tych roszczeń[1]. W każdej z tych uchwał SN orzekł, że osoba bliska poszkodowanego w wyniku czynu niedozwolonego może dochodzić roszczeń w oparciu o art. 448 k.c.[2], wykazując zawinione działanie sprawcy, istnienie dobra osobistego i jego naruszenie oraz doznanie krzywdy. W tezach każdej z trzech uchwał SN wskazał następująco:

„Sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu”.

Dlaczego akurat Ty możesz starać się o zadośćuczynienie?

Jeżeli w wyniku wypadku lub błędu medycznego bliska Ci osoba znajduje się w stanie wegetatywnym i w związku z tym:

• doszło do diametralnej zmiany Twojego dotychczasowego życia rodzinnego, osobistego, społecznego i zawodowego,
• uszczerbek, jakiego doznała najbliższa Ci osoba jest na tyle ciężki i nieodwracalny, że w konsekwencji powoduje on niemożność nawiązania prawidłowej relacji,
• stan jej zdrowia wyklucza lub ogranicza utrzymanie z nią kontaktu słownego, a Ty i Twoi najbliżsi nie możecie liczyć na odwzajemnienie z jej strony uczuć,

należy Ci się rekompensata poniesionej przez Ciebie krzywdy. Dotyczy to również sytuacji, w której Twój bliski znajduje się w specjalnym ośrodku lub zakładzie opiekuńczym.

Zadośćuczynienie za zerwanie więzi rodzinnych, a tzw. „uznaniowość sędziowska”

Rozbieżności w orzecznictwie

Pomimo niespornego orzecznictwa SN w tym zakresie pojawiały się w orzecznictwie i doktrynie poglądy negujące więź rodzinną jako dobro osobiste. Jak wskazał np. Sąd Okręgowy (dalej: „SO”) w Kielcach w wyroku z 20 kwietnia 2017 r., nie istnieją w polskim prawie cywilnym podstawy do wyodrębnienia samodzielnego, skupiającego w sobie rodzinne prawa podmiotowe dobra w postaci ogólnie ujętego życia rodzinnego (zwłaszcza z dodatkowym kwalifikatorem szczęśliwego, normalnego, niezakłóconego) i tym samym objęcia go treścią art. 23 k.c. W orzeczeniu z 29 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny (dalej: „SA”) we Wrocławiu uznał, że poważny rozstrój zdrowia bezpośrednio poszkodowanego wpływający na więzi z członkami jego rodziny (postrzegane jako dobro osobiste) jest w istocie zdarzeniem nieznanym Kodeksowi cywilnemu jako źródło roszczeń dla podmiotów innych niż ten, którego uszczerbek dotknął.

Autorytet Sądu Najwyższego jest kluczowy – najbliższym należy się zadośćuczynienie za zerwanie więzi rodzinnych!

W uchwałach z 27 marca 2018 r. Sąd Najwyższy po raz kolejny jednoznacznie zakwestionował powyższe poglądy i wskazał, że istnieje dobro osobiste osoby bliskiej w postaci więzi emocjonalnej z członkami rodziny, określane także jako „więź bliskości”, podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów o dobrach osobistych (art. 23, art. 24 i art. 448 k.c.), zwłaszcza że pozostawanie w więzi z osobami najbliższymi jest nierozerwalnie połączone z naturą człowieka i wspólne wszystkim ludziom, a ponadto powyższe dobro osobiste podlega ochronie prawnej. Najważniejsza jest istota dobra osobistego, a nadana mu nazwa ma drugorzędne znaczenie. W ocenie SN kryterium obiektywnym określenia stosunku bliskości kształtującego treść i zakres prawa związanego z omawianym dobrem może być zarówno formalny stosunek rodzinny (np. małżonkowie), jak i stosunek niesformalizowany, wymagający jego wykazania (konkubenci, związek partnerski). Znaczenie ma faktyczna relacja, a konkretyzacja tego, kto jest w danym przypadku najbliższym członkiem rodziny poszkodowanego należy do właściwego sądu orzekającego.

Jak wskazał SN, różnica między sytuacją, w której jedna z osób połączonych więzami rodzinnymi (bliskości) traci życie, a sytuacją, w której doznaje ona ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nie polega na tym, czy dobro osobiste bliskiego zostało naruszone, gdyż tak jest w każdym z tych wypadków, lecz dotyczy sposobu naruszenia. Skoro w utrwalonym i jednolitym orzecznictwie SN uznaje się, że zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. przysługuje w razie śmierci bliskiego, to niezasadne jest odmawianie przyznania świadczeń, gdy to samo dobro (więzi rodzinne) ciężko ucierpiało, chociaż w inny sposób, w sposób podobny do fizycznej śmierci.

Cel zadośćuczynienia za stan wegetatywny bliskiej osoby

Celem zadośćuczynienia jest wynagrodzenie Twojej krzywdy spowodowanej naruszeniem prawa do niezakłóconego życia rodzinnego w postaci pozbawienia możliwości nawiązania normalnej i prawidłowej relacji rodzinnej z osobą poszkodowaną.

Co możesz zyskać? Przykładowe kwoty zadośćuczynienia za stan wegetatywny

Z dotychczas zasądzanych kwot tytułem zadośćuczynienia pieniężnego dla osób najbliższych żyjącego poszkodowanego wynika, że kwoty uznawane przez sądy powszechne i SN za odpowiednie są bardzo zróżnicowane: często wyższe bądź nawet znacznie wyższe, niż kwoty zasądzane na podstawie art. 446 § 4 k.c. (odszkodowanie i zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby), ale czasami znacząco niższe.

150 000 zł zadośćuczynienia dla obojga rodziców – 3 sprawy

Na przykład wyrokiem z 24 kwietnia 2018 r. SN uznał za odpowiednie kwoty po 150 000 zł na rzecz rodziców, którzy opiekują się córką znajdującą się w stanie wegetatywnym[1]. Takie same kwoty zasądził SA we Wrocławiu w wyroku z 17 września 2013 r.[2] i SO w Ostrołęce w wyroku z 31 sierpnia 2017 r.[3].

300 000 zł dla matki oraz 200 000 zł dla ojca

Natomiast SA w Warszawie wyrokiem z 18 stycznia 2016 r. przyznał na rzecz matki dziecka znajdującego się w stanie wegetatywnym kwotę 300 000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego, a na rzecz ojca 200 000 zł[4]. Skarga kasacyjna wniesiona przez pozwanego w tej sprawie ubezpieczyciela została przez SN oddalona[5].

50 000 zł i 40 000 zł zadośćuczynienia

W wyroku z dnia 15 marca 2018 r. SO w Krakowie przyznał na rzecz matki, która opiekuje się sparaliżowanym w wyniku wypadku komunikacyjnego synem kwotę 50 000 zł[6], a Sąd Rejonowy w Wieluniu wyrokiem z 27 kwietnia 2018 r. w analogicznej sprawie przyznał kwotę 40 000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego[7]. Powódki żądały w pozwach kwot w wysokości odpowiednio 150 000 zł i 75 000 zł.

[1] V CSK 300/17

[2] I ACa 840/13

[3] I C 596/17

[4] VI ACa 1405/14, Legalis nr 1587431

[5] Wyrok SN z 15 czerwca 2018 r., I CSK 472/16, Legalis nr 1788296

[6] I C 1461/16, niepublikowany

[7] I C1079/17, niepublikowany