Odszkodowanie za błąd lekarski i medyczny – poradnik i infografika

Prawo do odszkodowania za błąd w sztuce lekarskiej to temat, który w ostatnim czasie powraca niczym bumerang. Lekarze w polskich szpitalach są przeciążeni wielogodzinną pracą i z powodu zmęczenia częściej dopuszczają się uchybień. Zdarza się jednak, że błąd medyczny jest wynikiem nieszczęśliwego splotu okoliczności czy braku dostatecznej wiedzy o potencjalnych reakcjach organizmu pacjenta. Wyjaśniamy, kiedy można mówić o błędzie medycznym i kogo pozwać o wypłatę odszkodowania z tego tytułu.

Błąd medyczny a błąd lekarski – definicja

Na wstępie należy podkreślić, że w języku potocznym pojęć „błąd w sztuce medycznej” i „błąd lekarski” używa się zamiennie. Tymczasem o ile błąd lekarski dotyczy błędów popełnionych przez lekarza, o tyle błąd medyczny jest pojęciem szerszym i może obejmować również te uchybienia, których dopuściły się osoby niebędące lekarzami.

Definicje błędu medycznego i błędu lekarskiego jako takie nie istnieją. Uznaje się jednak, że błąd medyczny (lege artis) to niezgodne z nauką medyczną nieumyślne działanie, czynność, zaniechanie albo zaniedbanie ze strony lekarza, pielęgniarki, położnej lub innej osoby wykonującej zawód medyczny polegające na naruszeniu zasad ostrożności przy czynnościach lekarskich i reguł ich przeprowadzania. Błąd w sztuce lekarskiej może obejmować:

• błąd diagnostyczny – polega on na nieprawidłowej diagnozie lub błędnej ocenie stanu pacjenta pomimo prawidłowego procesu diagnostycznego. Przyczynami wystąpienia diagnostycznego błędu lekarskiego mogą być zaniechanie (np. niedokładny wywiad z chorym, niezapoznanie się z dokumentacją medyczną) lub błędne rozumowanie (np. niedokładna, mylna interpretacja wyników badań, brak dostatecznej wiedzy o jednostce chorobowej). Błąd diagnostyczny nierzadko pociąga za sobą konsekwencje w postaci błędu terapeutycznego (np. nietrafna analiza wyników badań może skutkować niepotrzebną operacją czy amputacją);
• błąd terapeutyczny – polega on na podjęciu lub zaniechaniu przez lekarza czynności w kierunku leczenia zgodnego z nauką medyczną i w zakresie dostępnym dla lekarza. Błąd ten może być wynikiem zarówno zaniechania (np. nieuzasadnione opóźnienie rozpoczęcia operacji), jak i działania (np. wypisanie recepty na niewłaściwe leki, nieprawidłowe dawkowanie leków, podjęcie leczenia niezgodnego z diagnozą albo pomimo przeciwwskazań, leczenie przestarzałymi metodami, niezręczność, nieuwaga i nienależyta staranność przy przeprowadzaniu zabiegu). Błąd terapeutyczny może być też skutkiem braku dostatecznej wiedzy i umiejętności.

Natomiast błąd medyczny rozumie się jako każde postępowanie obiektywnie sprzeczne z powszechnie przyjętymi zasadami ostrożności i należytej staranności. Błąd medyczny obejmuje lekarskie błędy diagnostyczne i terapeutyczne, a także:

• błąd organizacyjny – polegający na podjęciu niewłaściwej decyzji przez osoby kierujące jednostkami medycznymi (w tym osoby pełniące funkcje administracyjne i organizacyjne, niezależnie od posiadanych przez nie kompetencji zawodowych) i może dotyczyć wszelkich zaniedbań w zakresie zaplecza sprzętowego oraz procedur logistycznych czy diagnostycznych. Do błędów tego typu zalicza się m.in. zakażenie wewnątrzszpitalne, niedbałe prowadzenie dokumentacji medycznej, odmowę wysłania karetki pogotowia do chorego lub zwłokę w tym zakresie;
• błąd techniczny – polegający na zaniedbaniu oraz nieprawidłowym realizowaniu decyzji lekarskich. Błąd ten może być stricte techniczny (np. pomylenie tożsamości chorych zakwalifikowanych do operacji) albo pojawić się przy leczeniu (np. pozostawienie wiertła, złamanej igły, innego sprzętu zabiegowego w ciele pacjenta).

Jak ubiegać się o odszkodowanie za błąd lekarski i medyczny?

Błędy lekarskie i medyczne, prowadzące do szkody i krzywdy pacjenta, skutkują odpowiedzialnością cywilną lub karną po stronie lekarza bądź podmiotu zarządzającego daną jednostką medyczną: szpitalem, przychodnią, poradnią specjalistyczną, prywatnym gabinetem lub inną placówką.

Gdy na skutek błędu medycznego albo lekarskiego doszło do uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia (w tym chorób jatrogennych, polegających na pogorszeniu się stanu fizycznego i psychicznego chorego) lub do śmierci pacjenta, poszkodowany na prawo domagać się wypłaty odszkodowania, zadośćuczynienia i renty.

Jeżeli błąd w sztuce lekarskiej albo błąd medyczny popełniono:

• w przychodni, placówce przyszpitalnej lub poradni specjalistycznej – roszczenia odszkodowawcze należy kierować bezpośrednio do danej placówki albo do jej zakładu ubezpieczeń;
• w szpitalu i nie minął rok od jego wystąpienia – roszczenia odszkodowawcze należy zgłaszać do wojewódzkiej komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych.

W obu przypadkach sprawę kieruje się następnie do sądu cywilnego. Trzeba także złożyć szereg dokumentów, potwierdzających poniesioną szkodę. Są to:

• szczegółowy opis przebiegu leczenia wraz ze sprecyzowaniem powstałego błędu lekarskiego lub medycznego – opis błędu przedstawia poszkodowany, zgodnie z własną oceną. Aby jednak pismo było w pełni obiektywne, zaleca się dołączyć do niego opinię innego lekarza specjalisty, który potwierdzi zaistnienie błędu i określi jego rodzaj (np. postawienie nieprawidłowej diagnozy, dobranie niewłaściwych metod terapeutycznych;
• pełna dokumentacja z placówki medycznej, gdzie doszło do popełnienia błędu, oraz z innych placówek, jeżeli pacjent był leczony w różnych jednostkach (dotyczy to również sytuacji, gdy chory podjął leczenie następstw błędu w innej placówce) – wśród dokumentów powinny znaleźć się m.in. skierowania na badania, leczenie specjalistyczne i rehabilitację, karta informacyjna ze szpitala i pogotowia, karta historii choroby, kopie zwolnień lekarskich, kartoteki medyczne, wypisy szpitalne, wyniki badań, opinie i zaświadczenia lekarskie (w tym dokumenty wystawione przez psychologa albo psychiatrę, jeśli wskutek błędu medycznego czy lekarskiego pacjent podupadł na zdrowiu psychicznym, cierpi na zespół stresu pourazowego itd.). Dodatkowo można dołączyć dokumentację fotograficzną (np. potwierdzającą oszpecenie ciała, kalectwo i inne skutki błędu), a także orzeczenie lekarskie o procentowym uszczerbku na zdrowiu oraz pisma z zakładu ubezpieczeń i ZUS wydane w związku z ubieganiem się o odszkodowanie;
• dokumenty potwierdzające poniesione koszty i utracone korzyści będące bezpośrednim skutkiem błędu medycznego lub lekarskiego – do wniosku warto dołączyć faktury i rachunki (oryginały!) za dojazd do placówek medycznych (dotyczy to pacjenta i jego bliskich), a przede wszystkim za wszelkie koszty leczenia, konsultacji, badań i rehabilitacji, w tym za zakup leków, specjalistycznej żywności i odżywek, środków opatrunkowych, aparatury i sprzętu medycznego, jak również za przystosowanie domu czy samochodu do potrzeb osoby niepełnosprawnej, za pobyt w sanatorium, opiekę domową oraz, jeśli dotyczy, za zajęcia na pływalni czy siłowni, które miały wspomóc rehabilitację. W razie braku faktur przydatne będą wykaz stosowanych leków (opracowany przez lekarza) i ich kosztorys z apteki. Jeśli chodzi o utracone korzyści, to poszkodowany powinien dołączyć takie dokumenty, jak umowa o pracę, zaświadczenie o dochodach z właściwego urzędu skarbowego i zaświadczenie od pracodawcy o kwocie netto, jaką poszkodowany utracił wskutek błędu (w przypadku osób zatrudnionych na umowę o pracę), lub zaświadczenie o dochodach z banku oraz kserokopię księgi przychodów i rozchodów wraz z opinią od księgowego o kwocie netto, jaką poszkodowany utracił w związku z niewykonywaniem działalności wskutek błędu medycznego albo lekarskiego (w przypadku osób samozatrudnionych).

Często trzeba występować o prywatne opinie bądź dołączyć literaturę medyczną, np. gdy sprawa dotyczy zastosowania niewłaściwej terapii lub zabiegu.

Więcej informacji o tym, jakie dokumenty są potrzebne do odszkodowania za błąd medyczny i lekarski, przedstawiono w artykule Szczegółowy poradnik poszkodowanego dla osób ubiegających się o odszkodowanie, zadośćuczynienie, rentę.

Ze szczególnym przypadkiem mamy do czynienia wtedy, gdy w wyniku błędu medycznego lub lekarskiego pacjent zmarł bądź znajduje się w bardzo ciężkim stanie. Wówczas zaleca się złożyć zgłoszenie podejrzenia popełnienia błędu do prokuratury, która powołuje własnych lekarzy orzeczników, mających na celu dowiedzenie, czy błąd ten rzeczywiście wystąpił.

Jaką kwotę odszkodowania można uzyskać za błąd lekarski i medyczny?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami odszkodowanie powinno być proporcjonalne do wartości poniesionej szkody. Wysokość odszkodowania za błąd lekarski i medyczny jest więc każdorazowo ustalana indywidualnie, w odniesieniu do konkretnego przypadku i na podstawie dowodów w sprawie, czyli dokumentów, które składa się w celu otrzymania świadczenia. W związku z tym nietrudno się domyślić, że im dokładniej udowodni się szkodę oraz jej obecne i przyszłe skutki, tym wyższego odszkodowania można żądać.

Poszkodowany, który wskutek błędu doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, zgodnie z art. 444 k.c. ma prawo ubiegać się o odszkodowanie, w tym za zwrot wszystkich poniesionych kosztów leczenia i rehabilitacji. Może także rościć o zadośćuczynienie za doznany ból i cierpienie. Jeżeli natomiast w wyniku błędu medycznego stał się niepełnosprawny czy utracił możliwość wykonywania dotychczasowego zawodu, ma prawo żądać przyznania czasowej lub dożywotniej renty. Szczególne przypadki błędów medycznych opisaliśmy w artykułach odszkodowanie za błąd przy porodzie oraz odszkodowanie za mózgowe porażenie dziecięce na skutek błędu medycznego.

W przypadku gdy błąd lekarski bądź medyczny spowodował śmierć pacjenta, zastosowanie ma art. 446 k.c. Wynika z niego, że poszkodowany, czyli osoba bliska zmarłego, może ubiegać się o odszkodowanie (w tym za zwrot kosztów leczenia i kosztów pogrzebu) oraz zadośćuczynienie (za cierpienie po stracie bliskiego). Jeżeli na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny albo był on jedynym żywicielem rodziny lub stale i dobrowolnie dostarczał środki do życia określonej osobie, poszkodowany ma także prawo do otrzymania renty. Okres przyznawania i wysokość renty są obliczane adekwatnie do potrzeb świadczeniobiorcy i dotychczasowych dochodów zmarłego.

Kto pomoże w dochodzeniu odszkodowania za błąd lekarski i medyczny?

Dochodzenie odszkodowań za błąd lekarski i medyczny może być skomplikowane. Nie wolno też zapominać, że zakłady ubezpieczeń nierzadko wypłacają poszkodowanym zdecydowanie za niskie odszkodowanie, zadośćuczynienie czy rentę w stosunku do tego, co się im należy.

Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo i szansę na otrzymanie odszkodowania w pełnej kwocie, warto skorzystać z pomocy radcy prawnego specjalizującego się w sprawach cywilnych o odszkodowania. Kancelaria radcy prawnego Artura Klimkiewicza zapewnia poszkodowanym szerokie wsparcie w ubieganiu się o świadczenia: darmowe porady prawne, możliwość dojazdu do poszkodowanego, pomoc w zgromadzeniu dokumentacji oraz zastępstwo prawne i procesowe aż do całkowitego zakończenia sprawy i wywalczenia przysługujących pieniędzy.