Jakie prawa ma poszkodowany w wypadku? Świadczenia i warunki przyznawania

Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym, wypadku przy pracy lub innym, a także bliscy zmarłego wskutek wypadku mogą ubiegać się o kilka rodzajów świadczeń ubezpieczeniowych.

Odszkodowanie

Cel świadczenia: rekompensata z tytułu szkody majątkowej, tj. obecnych i przyszłych strat materialnych oraz pogorszenia w ich wyniku sytuacji życiowej (utracone lub zniszczone mienie, utracone lub pogorszone zdrowie, utracone dochody, konieczność przekwalifikowania zawodowego). Odszkodowanie pełni funkcję kompensacyjną, co oznacza, że powinno wyrównać uszczerbek, jakiego doznał poszkodowany, bądź przywrócić jego majątek do stanu sprzed szkody. Zgodnie z art. 361 § 2 K.c. odszkodowanie powinno stanowić rekompensatę za tzw. szkodę rzeczywistą (damnum emergens, już poniesioną wskutek zdarzenia), ale również za tzw. utracone korzyści (lucrum cessans, wszystko, co poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie doszło do zdarzenia). Odszkodowanie nie może być wyższe lub niższe od poniesionej szkody (uchwała SN z dnia 19.03.1998 r., III CZP 72/97), jednak może zostać obniżone, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody (np. nie zapiął pasów bezpieczeństwa podczas jazdy).

Zwrot kosztów leczenia

Cel świadczenia: rekompensata wydatków finansowych poniesionych na pobyt w szpitalu (również w gabinetach prywatnych, a także gdy poszkodowany leczył się za granicą – uwaga na wyjątki!), zabiegi medyczne i rehabilitacyjne, opiekę ambulatoryjną i domową, koszty przystosowania samochodu, domu albo mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej, zakup specjalnej żywności, leków, protez, sprzętów, aparatów i urządzeń medycznych, transport poszkodowanego do i z placówek medycznych oraz podróże członków rodziny odwiedzających poszkodowanego w szpitalu.

Zwrot kosztów pogrzebu

Cel świadczenia: rekompensata kosztów pochówku, w tym za organizację pogrzebu, zakup i postawienie nagrobka, zakup odzieży żałobnej, stypę, usługi transportowe i ofiarę za posługę kapłańską. Jest to dodatkowe świadczenie, wypłacane przez ubezpieczyciela niezależnie od świadczenia przyznanego przez ZUS.

Zadośćuczynienie

Cel świadczenia: rekompensata szkody niemajątkowej, czyli naruszenia dobrego imienia bądź doznanej krzywdy rozumianej jako ból, cierpienie, uszczerbek więzi emocjonalnych czy nadszarpnięcie prawa do życia w rodzinie. Od 2008 r. zadośćuczynienie przyznaje się poszkodowanym za krzywdy odczuwane wskutek uszczerbku na zdrowiu, kalectwa, niepełnosprawności itd., a także rodzinom – za cierpienie po śmierci osoby bliskiej. Funkcją zadośćuczynienia jest wyrównanie szkody niemajątkowej i negatywnych przeżyć, jakich poszkodowany doznał w wyniku zdarzenia. Cel ten osiąga się poprzez dostarczenie środków pieniężnych (art. 444 § 1 K.c., art. 445 § 1 K.c.), które pozwolą poszkodowanemu zaspokoić jego potrzeby (np. umożliwią opłacenie wizyty u psychologa po stracie bliskiego). Zadośćuczynienie stanowi rekompensatę krzywdy moralnej, która jest szkodą niewymierną – i dlatego niezwykle trudno oszacować stosowną kwotę świadczenia. Aby ją ustalić, należy uwzględnić wiele czynników, takich jak np. czas trwania i stopień nasilenia cierpień fizycznych i psychicznych, rozmiar kalectwa i jego wpływ na życie poszkodowanego, trwałość następstw zdarzenia, konsekwencje zdarzenia w życiu osobistym i społecznym, utrata widoków na przyszłość.

Renta

Cel świadczenia: rekompensata utraty całkowitej lub częściowej zdolności do pracy zarobkowej oraz szans powodzenia zawodowego i osobistego w przyszłości. Renta jest świadczeniem dodatkowym, które może być wypłacane tymczasowo lub dożywotnio oraz jednorazowo lub w ratach. Renta przysługuje poszkodowanemu w wypadku lub – po jego śmierci – osobom, którym zmarły regularnie dostarczał środki do życia lub wobec których miał obowiązek alimentacyjny. Renta powypadkowa z tytułu niezdolności do pracy przysługuje pracownikowi, który wskutek zdarzenia stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowych obowiązków zawodowych. Renta taka nie może być niższa niż 60% podstawy jej wymiaru dla osoby częściowo niezdolnej do pracy i 80% dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy. Pracownik może także otrzymać rentę szkoleniową, wypłacaną przez okres sześciu miesięcy (nie dłużej jednak niż przez 30 miesięcy) – przysługuje ona ubezpieczonemu, wobec którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż 100% podstawy jej wymiaru. Renta powypadkowa rodzinna przysługuje ubezpieczonemu lub osobom uprawnionym do jej otrzymania po śmierci osoby bliskiej, która zmarła wskutek wypadku przy pracy. Rentę rodzinną może otrzymać małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i przyjęte na wychowanie, wnuki, rodzeństwo i rodzice. Wysokość renty powypadkowej rodzinnej wynosi 85% świadczenia w przypadku jednego uprawnionego, 90% – w przypadku dwóch oraz 95% – dla trzech lub więcej uprawnionych. Do rent z tytułu wypadku przy pracy przysługują także dodatki, np. dodatek pielęgnacyjny lub dodatek dla sieroty zupełnej.