Polskie sądy coraz częściej orzekają o wysokich odszkodowaniach dla ofiar niesłusznego aresztowania i skazania, ale nie tylko w tych przypadkach…

Sprawy takie jak pobyt w więzieniu niesłusznie skazanego Tomasza Komendy, to „wierzchołek góry lodowej” w polskim sądownictwie. Z roku na rok przybywa roszczeń dotyczących odszkodowań o niesłuszne oskarżenie i skazanie. Orzeczenia dotyczą również niesłusznego skazania za czasów PRL czy fali wojskowej.

Z opublikowanych statystyk przez Ministerstwo Sprawiedliwości jasno wynika, że tylko w 2018 roku wypłacono 12 osobom zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie w łącznej kwocie 846 tys. zł. Skarb państwa wypłacił również odszkodowania 5 osobom w wysokości 343 tys. zł. Znacznie wyższa kwota zadośćuczynień dotyczy niesłusznego tymczasowego aresztowania, a jej suma to 10 mln 200 tys. zł! Kwota odszkodowań za niesłuszne tymczasowe aresztowanie jest niewiele mniejsza i wynosi 6 mln 600 tys. zł. Tak wysokie odszkodowania i zadośćuczynienia to efekt coraz wyższej świadomości sądów, dotyczącej konsekwencji niesłusznego aresztowania, skazania, ale również innych krzywd np.: skazanie za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Poszkodowani tracą niejednokrotnie rodzinę, pracę czy możliwość jej podjęcia. Sumy odszkodowań i zadośćuczynień oraz ilość spraw ich dotyczących rosną w szybkim tempie.

O odszkodowanie i zadośćuczynienie mogą ubiegać się dzieci ofiar komunistycznego reżimu

O tym, że życie ludzi niesłusznie skazanych może zostać złamane, świadczy wcześniej opisywana sprawa Tomasza Komendy. Sądy doskonale sobie zdają sprawę z tego, że 18 lat niesłusznie spędzonych w więzieniu, to 18 lat traumy, a do tego najprawdopodobniej utracona możliwość założenia własnej rodziny, zarobkowania etc.

Jednak o odszkodowania ubiegać się mogą nie tylko sami niesłusznie aresztowani czy skazani i osadzeni. Prawo te mają również rodziny ofiar na podstawie ustawy rehabilitacyjnej z 1991 roku. Z ustawy wynika, że:

W przypadku, gdy sąd wyda orzeczenie unieważniające wyrok komunistycznego sądu, to ofiara niesłusznie skazana lub jej rodzina mogą ubiegać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie, a sąd zobowiązany jest do zwrotu lub rekompensaty skonfiskowanego mienia.

Władysław Łaś – prześladowany w okresie stalinowskim

Były żołnierz Wojska Polskiego i Batalionów Chłopskich Władysław Łaś został aresztowany w lipcu 1949 roku i skazany na ponad 5 lat więzienia przez Sąd Rejonowy w Krakowie w lutym 1950 roku za działalność skierowaną przeciw ówcześnie panującemu reżimowi. Podczas odbywania wyroku był niebywale maltretowany i torturowany. Były żołnierz AK i polskiego podziemia przesiedział w więzieniu 5 lat i 38 dni. Po opuszczeniu jednego z najcięższych zakładów karnych przy Montelupich w Krakowie nie był zdolny do podjęcia normalnej pracy i dorabiał jako pasterz owiec. Zmarł 29 kwietnia 1985 roku w wieku 80 lat.

Przesłanki do unieważnienia wyroku

W listopadzie 2018 roku na podstawie ustawy rehabilitacyjnej Sąd Okręgowy w Krakowie orzekł, że istnieją przesłanki do unieważnienia wyroku skazującego. Wobec tego czterech synów oraz córka pana Władysława domagają się 10 mln zł odszkodowania od Skarbu Państwa na podstawie ustawy rehabilitacyjnej, która wskazuje, że:

„Art. 8. 1. Osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców…

‘2a. Uprawnienia określone w ust. 1 przysługują również osobom, mieszkającym obecnie bądź w chwili śmierci w Polsce, represjonowanym przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe, działające na obecnym terytorium Polski w okresie od dnia 1 lipca 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r. oraz na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim, w okresie od dnia 1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r., za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego lub z powodu takiej działalności.”

Sprawa obecnie jest rozwojowa, a kolejne posiedzenie jest wyznaczone na 12 lutego. Czy doczeka się pozytywnego rozwiązania? Stwierdzając na podstawie zbliżonych i zakończonych spraw, to tak! Niestety, ale takich spraw jest zdecydowanie więcej. Kilka z nich opiszemy poniżej, aby pokazać, jak wielu pokrzywdzonych w różnych sytuacjach odzyskało godność przez walkę w sądzie o życiową sprawiedliwość.

Spraw przybywa, a sądy orzekają o coraz wyższych odszkodowaniach

Podobna sprawa zakończyła kilka miesięcy temu w Sądzie Okręgowym w Kielcach. Józef Durnoga – były żołnierz Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej oraz były członek organizacji Wolność i Niezależność został skazany w 1947 roku przez sąd wojskowy na 7 lat więzienia. Zmarł w 1977 roku, mając jedynie 54 lata.

Sąd Okręgowy w Kielcach na podstawie ustawy rehabilitacyjnej przyznał pełnomocnikom Józefa Durnogi (czwórce jego dzieci) po 336 tys. zł zadośćuczynienia. Łączna kwota zadośćuczynienia wyniosła ponad 1,3 mln zł.

Nie tylko niesłusznie aresztowani czy skazani

Sądy w Polsce przyznają również odszkodowania za np.: falę w wojsku. Aktu zamęczania fizycznego i psychicznego doświadczył 18 lat temu mieszkaniec Pomorza. Po 10 miesiącach służby wojskowej został zatrzymany przez Żandarmerię Wojskową na dworcu wobec dziwnego zachowania. Po badaniach psychiatrycznych stwierdzono u żołnierza zespół paranoidalny. Był to efekt fali, jaka dotknęła poszkodowanego w podczas pełnienia służby wojskowej. Początkowo sąd okręgowy przyznał byłemu żołnierzowi 35 tys. zł zadośćuczynienia, jednak kwota ta została podwyższona przez Sąd Apelacyjny.

Sądy biorą pod uwagę wiele czynników

Ustalenie kwoty zadośćuczynienia czy odszkodowania nie jest proste. Sądy nie kierują się żadnym taryfikatorem, który np.: mnoży ilość spędzonych lat przez konkretną kwotę. Na kwotę odszkodowania za pobyt w więzieniu składają się takie czynniki jak:

• długość niesłusznego aresztowania,
• wiek poszkodowanego,
• stan zdrowia,
• status społeczny,
• stan rodziny.

Są to jedne z wielu okoliczności, które znacząco wpłynęły na jakość życia osadzonego i jego rodziny. Mowa tutaj także o traumie, chorobach psychicznych, utraconych korzyściach materialnych i niematerialnych. Sąd bierze również pod uwagę wszystkie przeżycia związane z pobytem w więzieniu czy określoną sytuacją – wspomniana fala w wojsku.

Rekordowe odszkodowania

Na podstawie wszystkich wymienionych okoliczności sądy coraz częściej orzekają o rekordowych odszkodowania dla ofiar wymiaru sprawiedliwości. W podobnych sprawach polskie sądy orzekały o jeszcze wyższych karach i zadośćuczynieniach.

221 tys. zł i 2,5 mln odszkodowania zasądził Sąd Okręgowy w Gdańsku w 2012 roku na rzecz Czesława Kowalczyka. Niesłusznie skazany na dożywocie za zabójstwo, odsiedział w zakładzie karnym 12 lat i 3 miesiące. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy, Sąd Apelacyjny w Gdańsku jeszcze zwiększył należne odszkodowanie. Należy wspomnieć również, że sprawy można prowadzić karnie lub cywilnie, a więcej na ten temat w artykule Wniosek o odszkodowanie za niesłuszne aresztowanie i skazanie w sądzie karnym oraz cywilnym.

Czy rodzina Władysława Łasia uzyska „milionowe” odszkodowanie?

Pełnomocnicy nieżyjącego już Władysława Łasia, czyli czterej synowie i córka mają ogromne szanse na uzyskanie wielomilionowego odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa. Ich nieżyjący tata został skazany przez sąd za walkę o byt niepodległego Państwa Polskiego i w rozumieniu dzisiejszych przepisów prawa, został niesłusznie aresztowany i skazany, za co należy się odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Władysław Łaś był maltretowany i torturowany, nie mógł podjąć pracy, co jeszcze zwiększa urazy wywołane osadzeniem w więzieniu. Opisana sprawa może być kolejną, która zakończy się rekordowym zadośćuczynieniem. za pobyt w więzieniu komunistycznym

Wnioski tytułem zakończenia

Polskie sądy coraz częściej zasądzają wielomilionowe odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne aresztowanie, skazanie, traumatyczne przeżycia i ich konsekwencje. Spraw przybywa także z takiego powodu, że roszczenia „dziedziczone” są przez rodziny poszkodowanych. Sprawdź, komu przysługuje prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie lub aresztowanie.

Czy warto walczyć o rekompensatę za doznane krzywdy? Jak pokazują powyższe przykłady naprawdę warto szukać sprawiedliwości we współczesnych sądach, gdyż ilość pozytywnych rozstrzygnięć na korzyść ofiar rośnie tak, jak wysokość zasądzanych odszkodowań.