Odszkodowanie za wypadek sprzed lat – do kiedy można go dochodzić? [INFOGRAFIKA]

Zgodnie z obowiązującym prawem poszkodowany może ubiegać się o należne pieniądze od 3 do nawet 20 lat po wypadku. Dokładny termin przedawnienia odszkodowania różni się w zależności od okoliczności zdarzenia.  

Jeśli chodzi o wypłaty odszkodowania za wypadek, który wydarzył się przed laty, to przepisy są w tym względzie wyjątkowo korzystne dla poszkodowanych i skutecznie chronią ich interes. Warto więc skorzystać z możliwości, które daje prawo, by móc otrzymać należne pieniądze.

Przez jaki czas można ubiegać się o odszkodowanie za wypadek?

Terminy przedawnienia, czyli dokładny czas, do kiedy można ubiegać się o odszkodowanie za wypadek komunikacyjny, wypadek w pracy czy inny nieszczęśliwy wypadek, regulują dwa przepisy Kodeksu cywilnego: art. 442 i art. 819.

Art. 442 k.c. dotyczy roszczeń z tytułu odpowiedzialności deliktowej, czyli odpowiedzialności za popełnienie czynu niedozwolonego (deliktu). Czynem takim może być nie tylko wykroczenie (przestępstwo), ale każde działanie bądź zaniechanie lub niedbalstwo, które naruszyło porządek prawny i doprowadziło do powstania szkody po stronie osoby poszkodowanej. Wyróżnia się tu wystąpienie zdarzenia, na które sprawca nie miał wpływu, a także jego zawinione (wina umyślna) albo niezawinione (wina nieumyślna), niezgodne z prawem zachowanie, w wyniku których doszło np. do wypadku, uszkodzenia cudzego mienia, spowodowania śmierci lub rozstroju zdrowia. Osoba lub podmiot, ponoszące winę za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, są zobowiązane do jej naprawienia. Sankcje, czyli formy naprawienia szkody deliktowej, mogą objąć przywrócenie stanu poprzedniego, odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę. W praktyce przywrócenie stanu poprzedniego jest zazwyczaj niemożliwe lub utrudnione, dlatego poszkodowani najczęściej otrzymują rekompensatę w formie pieniężnej.

Art. 819 k.c. dotyczy natomiast roszczeń z umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC).

W sprawach rozpatrywanych z art. 444, 445, 446 i 448 k.c., które przedawniają się w terminach określonych w art. 442 i 819 k.c., o odszkodowanie można ubiegać się:

• przed upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie (lub zakładzie ubezpieczeń) zobowiązanej do jej naprawienia, ale nie później niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę – w praktyce oznacza to, że trzyletni termin przedawnienia roszczenia odszkodowawczego biegnie dopiero od dnia, kiedy poszkodowany dowiedział się, jaka osoba jest odpowiedzialna za wypłatę odszkodowania. O odszkodowanie można ubiegać się jednak maksymalnie do 10 lat od dnia wystąpienia zdarzenia, czyli przykładowo od wypadku drogowego. Warto w tym miejscu wspomnieć o wyroku SN z dnia 15 listopada 2007 r. sygn. akt II PK 62/07, z którego również wynika, że bieg przedawnienia rozpoczyna się w chwili dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Na początek biegu terminu przedawnienia nie ma natomiast wpływu to, kiedy poszkodowany uzyskał pewność co do związku przyczynowego między zdarzeniem a jego skutkiem w postaci szkody. Co więcej, zgodnie z powyższym wyrokiem SN początkiem biegu przedawnienia nie jest data uprawomocnienia się decyzji lub orzeczenia organu stwierdzającego szkodę;
• przed upływem 20 lat od dnia wystąpienia szkody, jeżeli wynikła ona z popełnienia przestępstwa (zbrodni lub występku) lub jeżeli szkoda była objęta ubezpieczeniem OC, bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Ponadto, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego (sygnatura akt III CZP 50/13), o odszkodowanie za wypadek sprzed 20 lat można ubiegać się również wtedy, gdy sprawca wypadku nie został zidentyfikowany, a okoliczności zdarzenia wskazują na popełnienie przez niego przestępstwa i wyznaczają Fundusz Gwarancyjny (UFG) jako jednostkę odpowiedzialną za wypłatę należnego odszkodowania. Należy wspomnieć, że wcześniej poszkodowani korzystali w tej sytuacji z 10-letniego terminu biegu przedawnienia, jednak zgodnie z ustawą zmieniającą art. 442.1 § 1, od 10 sierpnia 2007 r. wszystkie wypadki będące zbrodnią lub występkiem i nieprzedawnione przez upływ 10-letniego terminu na dzień wejścia ustawy w życie (10.08.2007 r.), korzystają z terminu 20-letniego;
• przed upływem 2 lat od uzyskania pełnoletności w przypadku roszczeń przysługujących osobie małoletniej – oznacza to, że dziecko, które w wyniku zdarzenia, np. wypadku, zostało poszkodowane lub straciło osobę bliską, np. rodzica, może ubiegać się o należne pieniądze aż do ukończenia 20 roku życia; nie ma przy tym znaczenia, czy szkoda powstała w wyniku przestępstwa czy też nie.

Przerwanie biegu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego

Po upływie powyższych terminów roszczenie poszkodowanego ulega przedawnieniu i nie będzie już skuteczne. Oznacza to, że ubezpieczyciel lub osoba bądź podmiot odpowiedzialne za wyrządzenie szkody mogą zgodnie z prawem uchylić się od odpowiedzialności i nie będą już musiały wypłacać odszkodowania.

Dobrze jednak wiedzieć, że bieg przedawnienia roszczenia odszkodowawczego może zostać przerwany. Zgodnie z art. 819 k.c. § 4 bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. W takiej sytuacji termin przedawnienia biegnie na nowo, począwszy od dnia, kiedy zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał pisemne oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Poszkodowani mogą ponadto powoływać się na art. 5 k.c. Wprawdzie sytuacje, kiedy przepis ten znajduje zastosowanie należą do rzadkości, ale warto wiedzieć, że nawet w nietypowych przypadkach poszkodowany nie jest pozostawiony bez ochrony prawnej. Art. 5 k.c. podaje, że „nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”. Aby zrozumieć sens i zastosowanie tego przepisu, trzeba uświadomić sobie, że dla ubezpieczyciela lub sprawcy wypadku upływ terminu przedawnienia jest wyjątkowo korzystny – pozwala mu bowiem uchylić się od konieczności wypłaty odszkodowania. Do przedawnienia roszczenia może dojść wskutek celowego lub nieświadomego zachowania bądź działania (np. postępowania proceduralnego) ze strony zarówno zakładu ubezpieczeń czy sprawcy, jak i samego poszkodowanego. W sytuacji gdy sztywne stosowanie przepisów dotyczących terminu przedawnienia roszczenia jest rozumiane nie jako wykonywanie prawa, lecz jego nadużywanie, sprzeczne z jego duchem oraz z normami i etyką społeczną, ustawodawca pozwala na zastosowanie art. 5 k.c. i podniesienie zarzutu przedawnienia, aby odwrócić negatywne, dotkliwe dla poszkodowanego skutki upływu jego terminu. Na możliwość powołania się na art. 5 k.c. wskazał SN w orzeczeniu z dnia 19 maja 2006 r. (III CZ 28/06, Lex nr 188379), informując, że „klauzula ta służy ocenie zachowań strony i sposobu korzystania przez nią ze swego prawa podmiotowego”, a także w orzeczeniu z dnia 16 lutego 2006 r. (IV CK 380/05, Lex nr 179977) i z dnia 29 marca 2006 r.(II AKa 31/06, Lex nr 179048).

Czy w mojej sprawie mam szansę na odszkodowanie?

Dzięki obowiązującym przepisom poszkodowani, nawet po upływie wielu lat od zdarzenia, mają zatem szansę otrzymać odszkodowanie – nierzadko w naprawdę wysokiej kwocie. Niezbędne jest do tego skrupulatne zgromadzenie wszystkich dokumentów (patrz: Szczegółowy poradnik poszkodowanego dla osób ubiegających się o odszkodowanie, zadośćuczynienie, rentę), które udowodnią poniesioną szkodę i jej następstwa.

Niektóre sprawy, dotyczące odszkodowania za wypadek sprzed lat, mogą być jednak skomplikowane, a samo zebranie kluczowych dowodów zwłaszcza dokumentów może okazać się nie lada wyzwaniem. W rozwiązaniu tych problemów pomoże radca prawny. Dzięki jego wsparciu poszkodowany może uzyskać nawet kilkukrotnie więcej pieniędzy, a sam proces ich dochodzenia będzie z pewnością łatwiejszy, obarczony niższym ryzykiem błędu i mniej stresujący. Przed złożeniem roszczenia o odszkodowanie, poszkodowany może także skorzystać z bezpłatnej porady prawnej, która pozwoli mu upewnić się, jakie są szanse powodzenia i możliwości rozwiązania jego przypadku.